Stel, je hebt een goed idee voor op jouw school. Begin je dan gewoon, of ga je eerst eindeloos op een plan broeden en alle risico’s de revue laten passeren? En als je een project evalueert, vier je dan de successen? Of zoom je vooral in op wat er beter kon? Als je in deze situaties voor de tweede optie kiest, ben je niet de enige. Maar het remt je helaas wel in je creativiteit en vindingrijkheid, stelt inspirator Daan Quakernaat.
Daans boodschap? Ga dat idee gewoon uitvoeren en kijk wat er lukt. Of, zoals hij heel beeldend adviseert: bouw kathedralen, net als in de dertiende eeuw. “Zonder tekening, zonder plan en zonder machines zetten onze verre voorouders de indrukwekkendste gebouwen neer, die nog steeds dagelijks bewonderd worden door duizenden mensen. En ja, er stortte soms wat in. Dan moesten ze ‘m (gedeeltelijk) opnieuw opbouwen en verstevigen. Uiteindelijk maakt het niemand iets uit dat een kathedraal vijf torens heeft in plaats van zeven. Het eindresultaat is fantastisch.”
Fouten maken = je creativiteit aanboren
Kortom: van fouten maken leer je en daarna doe je het beter. “Wat mensen tegenwoordig doen, is alle energie verspillen aan de ‘voorkant’ van een idee”, legt Daan uit. “Drie jaar lang plannen maken en zorgen dat het eigenlijk niet fout kan gaan. Als we deze voorbereiding overslaan, durven we eigenlijk niet te beginnen - want we willen controle houden en van tevoren weten wat ons te wachten staat. Maar alle tijd die je spendeert aan papierwerk vooraf en verslaglegging tijdens de uitvoering, ben je niets aan het DOEN.”
Het is niet intelligent om van jezelf - en anderen - te verwachten dat er geen fouten worden gemaakt, stelt Daan. “Natuurlijk is het niet wenselijk om drie keer dezelfde fout te maken, of iets stoms te doen dat je makkelijk had kunnen voorkomen met logisch nadenken, maar als je met iets nieuws bezig bent, wordt je project beter door verbeteringen die je doorvoert naar aanleiding van fouten. In dat deel van het proces boor je je creativiteit aan.”
Kinderen willen op avontuur, vies worden en spelenderwijs leren
Protocollen en spreadsheets of passie en vertrouwen?
Jonge kinderen kennen de angst om fouten te maken nog niet. “Die willen op avontuur, vies worden en spelenderwijs leren. Als wij ze daarvan weerhouden door regeltjes, protocollen en risicoanalyses, is dit enorm slecht voor hun ontwikkeling”, stelt Daan. “En bij volwassenen werkt het net zo. Geen fouten mogen maken is een absurde eis die ons tegenwerkt en tegenhoudt. Je kunt niet alles in het leven in een spreadsheet stoppen - voor een goede uitvoering van een idee is passie, creativiteit, bezieling en vertrouwen nodig.”
Het grote vraagstuk voor onze branche is: wat is goede kinderopvang en goed onderwijs? We zijn geneigd die vraag te beantwoorden met protocollen, vereisten en regels van de inspectie in het achterhoofd. Maar een groot deel ervan is niet hard te maken of te controleren, legt Daan uit. “Als je aan een kind vraagt wat voor hen het belangrijkste of favoriete moment van het schooljaar was, gaat dat bijna nooit over een schoolvak of een toets. Het zijn de avonturen die je samen beleeft tijdens de pauze, creatieve projecten, schoolreisjes en activiteiten. We doen - zeker als volwassenen - alsof alles in het leven bestaat uit meetbare dingen, maar dat is niet zo.”
“Natuurlijk moeten de randvoorwaarden kloppen”, geeft Daan toe. “Als je schoolgebouw zo lek is als een mandje en het is er ijskoud, wordt goed onderwijs geven een uitdaging. Dan kun je een lijst maken waar een prettig schoolgebouw aan moet voldoen en dat verbeteren. Maar als het gaat over kinderen voorbereiden op het leven na school, zit dat ‘m niet in de kwaliteit van het gebouw. Het zijn vaak de factoren die niet tastbaar, maar wel voelbaar zijn. Aandacht, aanmoediging, geruststelling, een luisterend oor, speelsheid en samen leren.”
"Het is niet intelligent om van jezelf - en anderen - te verwachten dat er geen fouten worden gemaakt.”
Focussen op samen bouwen
Daan volgt Blosse al een tijdje en is eigenlijk heel positief over hoe we het doen. “Groot dromen en ideeën uitvoeren gaat goed. Die mindset hebben jullie te pakken. Blosse is een thought leader, in heel veel organisaties voor opvang en onderwijs zijn ze nog niet zo ver. De uitdaging voor medewerkers is nog om zichzelf en anderen de ruimte te gunnen om fouten te maken en elkaar te helpen - ook als dat soms wat wrijving veroorzaakt. Leg de focus op samen bouwen. Maak er iets moois van, vier wat wél lukt en wees er trots op.”
Hoe, vraag je je af? Nou, licht Daan toe: “Door een goed idee vrij snel uit te gaan voeren. Ga in het geval van fouten niet bij de pakken neerzitten of eindeloos balen - zie het als een kans. Noem de fout een ‘omgevallen toren’ of ‘ingestort muurtje’ en lach er samen om. Brainstorm om het te verbeteren, vertrouw op elkaar en probeer het nog een keer. En organiseer een groot feest voor de 85% die succesvol was. De allergrootste fout die je kunt maken, is successen niet vieren. En, in het geval van opvang en onderwijs: moedig dit als professionals ook aan bij de kinderen die je onder je hoede hebt. Onvoorwaardelijke steun en liefde in combinatie met de vrijheid om te exploreren - daar draait het in het leven om.”
Daan Quakernaat (1966) is spreker van beroep. Hij studeerde Cognitieve Kunstmatige Intelligentie aan de faculteit der Wijsbegeerte, Universiteit Utrecht. Sindsdien is hij op zoek naar de balans tussen mens en machine, tussen angst en controle, tussen passie en structuur.
